Dilatasyon, günlük dilde her zaman kullanılan bir terim değildir. Genel olarak inşaat sektörünün aşina olduğu bir terim olan dilatasyon, sosyal medyada da sıkça duyulur. Dilatasyon, dilimize Fransızca'dan geçen bir sözcüktür. Sözcüğün orijinali "dilatation"dır. Türkçedeki tam karşılığı ise genişleme ya da genleşme anlamına gelir. İnşaat ve mimarlık sektöründe yaygın olarak kullanılan terim, tıp dünyasının da aşina olduğu kavramlardan biridir.
Dilatasyon, inşaat projelerinde planlanan boşluklara verilen isimdir. Özellikle çok katlı ve geniş bir alana yayılan yapılar tasarlanırken genişleme ya da kısalmanın önüne geçmek için bu boşlukların planlanmasına ihtiyaç vardır. Planlanan boşluklar binanın harekete açık olduğu bölümleridir. Dilatasyon derzine açık şekilde imal edilen bu boşluklar sayesinde binanın hareketi engellenir.
Dilatasyonun son aşamasında, yapı ile uygun yapıdaki derz malzemeler kullanılmalıdır. Bu sayede binanın inşasında oluşan estetik bozukları gidermek amaçlanır. Dilatasyon esnasında kullanılan derz dolgular, elastik bantlar ve hareketli metal profiller, binanın dış görünümünün arzu edilen yapıya kavuşturulmasına destek olur.
Dilatasyonun Önemi Nedir?
Dilatasyon uygulamasında çeşitli derz yapıları kullanılır. Hangi derz malzemesinin kullanılacağına karar vermek için ne amaçla derz yapılacağının bilinmesi gerekir. Genel anlamda kullanılan dilatasyon derz malzemeleri şunlardır:
Genleşme ve oturma derzleri
Deprem derz malzemeleri
Hareket için kullanılan derzler
Titreşimi engellemek için kullanılan derzler
Dilatasyon, mimari projelerin yapımında kesinlikle atlanmaması gereken bir konudur. Sektörde göz ardı edilmesi durumunda binanın yapısında çeşitli dayanıklılık sorunları ortaya çıkar. Binalar, yapımında kullanılan malzemenin cinsine göre sıcaklıktan etkilenir. Sıcaklık arttığında doğal olarak genleşme meydana gelir. Tam tersi durumda, yani sıcaklık düştüğünde ise büzüşme gözlemlenir. Her iki durum da bina ve yapılarda istenmeyen durumlardır.
Binanın yatay ve düşey hareketlerinde yapının hasar görmesini engellemek adına çeşitli tedbirlerin alınmasına ihtiyaç vardır. Dilatasyon da bu kapsamda alınacak tedbirlerin başında gelir. Yan yana inşa edilen yapıların arasındaki dilatasyon boşlukları derz ile doldurularak binanın ilerleyen süreçte oluşacak zararlardan etkilenmesinin önüne geçilir.
Dilatasyon Ne İşe Yarar?
Dilatasyon, genleşmeden kaynaklı olarak oluşacak zararın en aza indirilmesi için yapılan bir uygulamadır. Yapılan uygulama sonunda bina sağlam bir yapıya kavuştuğu gibi mimari açıdan da estetik bir görünüm elde edilir. Mimari bitiş teknikleri de göz önünde bulundurularak farklı yapılarda, belirli koşullarda dilatasyon uygulaması yapılır.
İnşaat sektöründeki betonarme binalarda dilatasyon derzi için kabul edilen azami uzunluk 30 metredir. Bu uzunluktan sonraki mesafelerde binalara dilatasyon derzi konulmalıdır. İnşaat sektöründeki birçok farklı yapıda dilatasyon zorunlu bir uygulamadır.
Temel ve döşeme alanlarında dilatasyon yaygın olarak yapılan bir uygulama olduğu gibi bloklarda yapılması da mecburidir. Bunun yanında çatı uygulamalarında da zorunlu dilatasyon uygulaması söz konusudur.
İnşaat sektöründe dilatasyon, ikinci plana atılacak ya da ihmal edilecek bir konu değildir. Yapının sağlam ve dayanıklı olması için söz konusu uygulamanın hassas şekilde yapılmasına ihtiyaç vardır. İnşa safhasında yapılan yapı denetim süreçlerinde de bu konunun takibi, yasal otorite tarafından yapılmaktadır.
Dilatasyon Projesi Ne Demektir?
Bir yapının planlandığı şekilde yapılması için proje dâhilinde yapılması gerekir. Yapılan projede dilatasyon konusuna ayrıca önem verilmelidir. Projenin hazırlanmasında, özel hesaplama yöntemleri kullanılır. Özellikle çelik yapılarda, genleşme ve kısalma durumlarının doğru şekilde hesaplanarak projenin devam ettirilmesi esastır.
Yapı teknikleri ve mimari projelendirmeler usulüne uygun şekilde yapılarak dilatasyon işlemine başlanmalıdır. Yapılan projelendirme sonunda binanın genel estetiğinde ve dayanıklılığında sorun yaşanmasının da önüne geçilecektir.
